Meritocratie

Het woord meritocratie duidt op een maatschappijmodel waarin de sociaaleconomische positie van individuen is gebaseerd op hun hoogst persoonlijke én individuele verdiensten (merites). Kortweg een samenleving die mensen beloont op grond van hun persoonlijk talent en hun individuele inspanning. 

Ieder model is een beperkte weergave van de werkelijkheid en iedere ideologie heeft een dogma, je moet erin geloven. Hoewel het aandeelhouderskapitalisme – de applausmachine van de meritocratie – ons wil overtuigen van de idee dat wie als individu hard genoeg studeert en werkt, alles kan bereiken dat zij/hij wil, weten we dat dit niet helemaal waar is. Net zoals het niet helemaal waar is dat wie geen succes heeft dat alleen aan zichzelf te wijten heeft.

Dat is ook het probleem van meritocratie, het is ideologie. Nergens op de wereld kom je ‘pure’ meritocratie tegen. Samenlevingen (zeker multi-etnische en multiculturele!) zijn altijd complex, zelden eenduidig én ze verbeelden meer dan  modellen en ideologieën  kunnen omvatten. Ze verbeelden namelijk ook mens- en wereldbeelden en daarmee – vaak onbedoeld en onbewust – onze vooroordelen jegens elkaar.  En van die vooroordelen zijn we ons niet altijd bewust. Daarom is het belangrijk dat de overheid particuliere vooroordelen overstijgt en werkt aan sociale verbindingen en gemeenschappelijke belangen. Voor duurzame en vreedzame ontwikkeling van een multi-etnische en multiculturele samenleving zijn die essentieel! 

Ik maak hier een tussenstap om de Organic Movement erkentelijk te zijn. Hun acties hebben dan wel (nog) niet geleid tot de broodnodige veranderingen van politieke cultuur en sociale structuur in de Surinaamse samenleving, maar er is flink aan de boom geschud. Dat is merkbaar omdat ’gewone’ Surinamers vaker dan voorheen publiekelijk maatschappelijke onderwerpen aankaarten die daarvoor als vanzelfsprekend of als natuurwetten werden geaccepteerd. In een samenleving die zich kenmerkt door behoud van de politieke status quo en oneigenlijke privileges, is verandering van de inhoud en de toon van ‘veldgesprekken’ ook succes!    

Sinds enkele dagen is op sociale media de officiële lijst van aspiranten die voor het studiejaar 2022/2023 zijn toegelaten tot de faculteit van de Medische Wetenschappen van de ADEK Universiteit. Faya tori. Totaal 60 jonge Surinamers, vrouwen en mannen, met de ambitie de (Surinaamse) gezondheidszorg te verrijken. Prachtig. De faculteit hanteert een numerus fixus: 60 studieplaatsen per studiejaar. Voor de studie is een vooraf bepaald examenpakket vereist, de toelating volgt twee sporen. Het ene spoor betreft 30 aspiranten met topscores in hun examen. Het andere spoor betreft  30 aspiranten die geen topscores behaalden, wel voldoendes. Zo gaat dat al jaren in Suriname en tot nu geen bijzonderheden.       

Of toch wel. Dit is de faya tori.  Van de 60 aspiranten zijn 53 Hindostaan (in elk geval hun namen zijn dat) en de overige (7) hebben een andere etniciteit. Dat is merkwaardig omdat deze etnische representatie totaal niet overeenkomt met de Surinaamse etnische werkelijkheid. En zonder overdrijving mag worden gesteld dat qua bevolkingssamenstelling Suriname bij de meest etnisch diverse landen hoort. Dit proces van een etnisch te eenzijdige representatie van ambitieuze Surinaamse jongeren en in het verlengde daarvan hun toekomstige beroeps- en loopbaanontwikkeling en sociaal maatschappelijke posities en status, doet zich al decennia voor, zonder dat ‘de politiek’ daar aandacht aan geeft. Het is  netjes geregeld zo. Is dat waar?

De numerus fixus en het daarmee verbonden selectieproces gaan door voor meritocratie. Suriname is geen meritocratisch land. De aanwezigheid van ernstige corruptie, vriendjespolitiek en voortrekking  in alle instituties verhoudt zich niet met meritocratie. Bovendien blijkt uit de samenstelling van Surinaamse medische studenten met een buitenlandse beurs (o.a. Cuba, China, Oost-Europese landen)  dat – gezien de bevolkingssamenstelling – er opvallend minder Hindostanen en opvallend meer ‘overigen’ zijn vertegenwoordigd. Er valt de samenleving nu iets op dat sociaal ongenoegen oproept. Een overheid die haar burgers serieus neemt kan daar niet aan voorbij gaan. Een overheid die zich bekommert om de toekomst van haar jongeren maakt werk van dit ongenoegen.

Dan is een radio-interview met de voorzitter van het Universiteitsbestuur van de ADEK, waarin ze  luisteraars de selectiemethode van de numerus fixus uitlegt onvoldoende. Het gaat niet om de methode maar om het resultaat van die methode. Wat nu op haar bord ligt is een door burgers opgebracht maatschappelijk vraagstuk en daar moet ze wat mee. Natuurlijk kan ze niet nu en niet in haar eentje het vraagstuk. Maar alleen een technocratisch verhaal als antwoord op iets maatschappelijks, is een universiteitsbestuurder niet waardig. Vooral wanneer we beseffen waar Suriname vandaan komt en dat sommige soorten van ongelijkheid direct daarmee verband houden. Soorten van ongelijkheid die we nog niet geadresseerd hebben, omdat we na onze onafhankelijkheid voortborduurden (doen we nog)  op het fundament en de patronen en praktijken van die ongelijkheid.

Suriname heeft 1 universiteit, met 1 medische faculteit. Moeten we ons niet afvragen waarom we werken met een selectiemethode en selectie-instrumenten die voor competitieve en grootschaligere omgevingen zijn ontworpen en bedoeld. Welke universiteit is benchmark voor de ADEK; met welke universiteit wedijvert ADEK om excellentie? Iets onnodig complex maken is niet hetzelfde als excelleren en leidt ook niet tot excellentie. Misschien eerder tot zelfgenoegzaamheid en inertie.    

In 2020 was er een ADEK docent tevens VHP politicus, die zichzelf ongepast hoogleraar noemde en publiekelijk beweerde dat alleen Hindostanen Suriname vooruit konden brengen. Regelrechte flauwekul natuurlijk. Maar zijn collega’s zwegen, de universitaire wereld in Suriname zweeg. Zijn partij zweeg en de president zweeg. En de man zelf bood de gemeenschap geen excuses aan voor zijn onfatsoen. Hij werd door de huidige president beloond met een presidentiële ere onderscheiding, een hoogleraarschap aan de ADEK en een ambassadeurspost in Frankrijk.

Ik bedoel maar. Zonder onafhankelijk onderzoek naar de totstandkoming van de samenstelling van de lijst én communicatie met de gemeenschap over het resultaat en vervolgacties, bevestigt de lijst het gemakzuchtig gelijk van de dingen waar we in Suriname niet over spreken maar die we wel aannemen, waarnemen en voelen, omdat onze omgeving geen meritocratie is. Een universiteit in zo een omgeving levert geen vrijdenkers, een absolute voorwaarde voor academische excellentie. Iets onnodig complex maken is niet hetzelfde als excelleren.

Vragen die in elk geval het bestuur van de ADEK zou moeten stellen zijn: hoe komt het dat de samenstelling van de lijst zo is uitgepakt? Vinden wij als universiteit iets van de samenstelling en wat vinden we? Ik kan natuurlijk geen antwoorden geven.  Wat ik wel voor onze nationale bewustzijnsontwikkeling meegeef is het volgende: internationaal is er wetenschappelijk onderzoek verricht waaruit blijkt dat voor een cultuurveilige gezondheidszorg – behalve technische vakkundigheid – etnische en culturele inclusiviteit een must is!  Etnische en culturele representatie doen er toe, ook om te genezen!     

Dit artikel publiceerde ik 6 oktober 2022 in de internetkrant Suriname Herald