Patronen en renaissance

Het is weer zo ver. Ruim twee jaar vóór de volgende verkiezingsdatum zit Suriname al midden in verkiezingscampagnes met alles dat traditiegetrouw daarbij hoor, zoals geld strooiende partijleiders.  Dat, terwijl de maatschappelijke verloedering en armoede om zich heen grijpen, voor steeds meer Surinamers het alledaags leven financieel ondragelijk wordt, en belangrijke instituten vastlopen in de effecten van decennia durende ego politics, bestuurlijke verwaarlozing, politieke kortzichtigheid en corruptie en nepotisme. Dit is het patroon dat we kennen en herkennen. Of we dat erkennen en verandering willen hangt af van wie spreekt en wie we spreken.    

Wanneer we de regering Santokhi evalueren, moeten we vaststellen dat tot nu ook met deze regering, van een nieuwe, correcte en transparante vorm van  leiden en besturen weinig terecht is gekomen. De nationale ontwikkeling staat nagenoeg stil en problemen zijn/worden belegd in talrijke ad hoc presidentiële commissies die niet openbaar rapporteren over de voortgang en resultaten van hun werk. De regering doet aan ’sectie stiekem’, omdat de volksvertegenwoordiging niet doet waarvoor ze is bedoeld en Suriname geen wet op de openbaarheid van bestuur heeft. Over de niet nagekomen beloftes heb ik genoeg gesproken en geschreven. Vandaag heb ik het over het patroon en de rol van burgers bij de instandhouding daarvan.

Vanaf de onafhankelijkheid in 1975 tot heden, verzuimden opeenvolgende regeringen en overheden Suriname te leiden, besturen en beheren als de zelfvoorzienende democratische republiek die met de onafhankelijkheid bedoeld was. Het gaat dus vanaf het begin van de onafhankelijkheid, bestuurlijk en maatschappelijk continu bergafwaarts met Suriname.

Op dit moment ontwikkelt zich een ongekend, dus nieuw, dieptepunt waarvan het effect zich moeilijk laat voorspellen en tegelijk klinkt vanuit de regiekamer dat er licht is aan het eind van de tunnel. Te veel tegenstrijdige metaforen. Maatregelen om hieruit te komen moeten daarom (voor Surinamers) nieuw zijn en ongebruikelijk diepgaand. Dat begint met ons bewust te worden dat we allen – als burgers – aandeel hebben in (en daarom mede-eigenaar zijn van) de toestand waarin ons land verkeert en dat we kunnen kiezen of we passief of actief met ons aandeel omgaan. We zijn mede-eigenaar (dat is dus een essentieel onderdeel van democratie) van de toestand of we het prettig vinden of niet.  

We zijn nu op het punt beland waar we de waarheid moeten aankijken en erkennen en herkennen dat alle leiders en politieke partijen die deelnamen in opeenvolgende regeringen vanaf 1975 tot nu bewezen, niet in staat te zijn – op democratische wijze en met democratische middelen – in de jonge republiek een culturele, maatschappelijke en nationale  renaissance op gang te brengen.  En als ze beweren dat wel te kunnen is de vraag waarom we het nog steeds doen met onderwijs, gezondheidszorg en sociale zaken van vóór 1975. Waarom ze niet deden wat ons koloniaal leven nodig had om de transitie naar een anti (post)koloniaal leven te maken.

We moeten erkennen en herkennen dat veel maar niet al onze maatschappelijke problemen komen van het gedrag van ‘de witte man’. We zijn er ook bij, we doen ook wat. We  kunnen onszelf zien als slachtoffers van een gruwelijk verleden, maar meer effectief lijkt me dat we naar onszelf kijken als leiders van het heden en onze toekomst.  

Een renaissance is een periode van vernieuwende ontwikkelingen op maatschappelijke gebieden, zoals: economie, cultuur, technologie, educatie, gezondheidszorg, sociale woningbouw, ruimtelijke ordening, arbeid & arbeidsvoorzieningen, fundamentele en toegepaste wetenschap, ja en ook religie en politiek!

Een renaissance maakt nodig én mogelijk dat opvattingen uit een voorbije tijd plaats maken voor (de ontwikkeling van) nieuwe; maakt mogelijk dat samenlevingen zich met de tijd ontwikkelen en blijven ontwikkelen. Een voorbeeld: toen er wetenschappelijk bewijs was dat de aarde om de zon draaide en niet andersom, kwam een renaissance op gang die bestaande opvattingen over tijd en ruimte fundamenteel veranderden. Daarmee ruimte makend voor vernieuwingen in kennisontwikkeling over wat zich buiten de aarde afspeelde. Veel kennis in boeken was na die bevestiging niet meer waar, er moesten nieuwe boeken met nieuwe waarheden worden geschreven. Die ontwikkelingen/inzichten kwamen vanuit de gemeenschap en gingen niet van een leien dak.  Ze werden bestreden door de gevestigde orde uit vrees voor verlies van voorrechten, macht en aanzien.        

Onze gevestigde politieke partijen en hun leiders en partijleden, continueren en imiteren de corrupte koloniale en interngerichte besturingsmethoden, en als ze veranderingen willen doen ze dat opportunistisch en oppervlakkig, met behoud van de bestaande verhoudingen en status. Dus vanuit behoud van eigen belang, niet in het belang van de gemeenschap. 

Terwijl het de bestaande verhoudingen en status zijn die onze samenleving op achterstand zetten en in de armoede greep houden. Onze politici willen een welvarend land (zeggen ze) maar dan wel binnen de oude patronen. Snap je nu waarom Suriname catastrofaal leert, achteruit gaat en dat het lijkt of dat van nature bij ons hoort? Laat niemand ons kolder verkopen, stilstand is niet onze natuur! Het zijn ons gedrag en onze overtuigingen die leiden tot stilstand en/of achteruitgang. Al sinds juni 2020 is er licht in de tunnel, de trein/auto/bus/schip van staat schokt en rammelt, gaat niet vooruit maar staat stil,  en gaat zelfs achteruit.

Onze politici zijn fundamenteel koloniaal gevormd, ook al zeggen ze dat dat niet zo is. Het bewijs van hun vorming leveren ze elke dag. Bestuurlijk is er dan ook sinds 1975 niets wezenlijks veranderd, dat merk je wanneer je na jaren afwezigheid weer met het systeem te maken krijgt. Onze politici denken dat het zo hoort en – dat moet gezegd – ze spannen zich bewust ook niet in om anders te denken, beter te weten en beter te doen voor de bevolking. De bestaande patronen vormen hun save space; die gaan ze niet verlaten of ontmantelen. Niet vrijwillig.

Verwacht niet dat incidentele protestacties van de bevolking tegen deze regering – hoe gerechtvaardigd ook – in deze patronen blijvendeverandering zullen brengen. Gedragsverandering gaat de huidige leiders niet meer lukken; daarvoor zitten ze te comfortabel en te vast in hun save space.    

Mijn advies: ga openbaar protesteren zoveel als je nodig vindt, dat is je recht. En, reserveer ook energie en bronnen voor in gang zetten van een renaissance door, van en met gelijkgestemden. Een renaissance in gang zetten is ook je recht!

Dit artikel deelde ik op 11.2.2023 ook op het internet platform Suriname Herald.