De afgelopen week was er in Paramaribo veel media-aandacht voor niertransplantatie. Het Sint Vincentius Ziekenhuis (SVZ) opende op 3 februari een niertransplantatie polikliniek. Anders dan de naam doet voorkomen gaat het om medisch poliklinische zorg voor patiënten, die in aanmerking komen voor een niertransplantatie. De feitelijke niertransplantatie gebeurt klinisch in het SVZ.
De polikliniek is een samenwerking tussen het Sint Vincentius Ziekenhuis in Paramaribo, het Amsterdam UMC en het Diaspora Medical Team. De gebeurtenis was chefsache, de president van Suriname, de heer Santokhi, verrichtte de opening. In de marketing van dit nieuw medisch aanbod ging het iets te vaak over geld en veel te weinig over gezondheid. Zo van: dialyseren kost de overheid te veel geld en transplanteren is uiteindelijk goedkoper. Kan mijn bias zijn, het werd wel gezegd. Suriname heeft sinds een jaar geldneurose, dat komt onder meer door de geldroof van de vorige regering uit de kluis van de Centrale Bank en door de diaspora-kapitaal-praatjes van de huidige regering; er zit diasporakapitaal in deze samenwerking. Ik kijk ernaar als twee verschijningen van hetzelfde ding: geldzucht. Dat was in de koloniale tijd ook al zo. Geldzucht.
Er is sprake van nierfalen wanneer de nieren voor nog maar 15% functioneren. Nierfalen komt in Suriname veel voor. Van de circa 600.000 inwoners worden per jaar 800 gedialyseerd, 3 x per week. Dat gebeurt in poliklinische dialysecentra van particuliere aanbieders en van de overheid. Op een bevolking van 600.000 mensen is 800 mensen met nierfalen zeer hoog en de moeite van een multidisciplinaire wetenschappelijke studie waard. Het is me niet bekend of in Suriname zulke studies zijn verricht. Van sommige nierziekten is bekend dat er een relatie is tussen de ziekte en de leefstijl en voedingsgewoonte van de zieke. Liever doe ik het niet, maar vind de vergelijking hier wel iets duidelijk maken: in Nederland met ruim 17.5 miljoen inwoners zijn jaarlijks 62 00 mensen in dialyse. Suriname heeft dus 4 keer meer dialysepatiënten dan Nederland!
Beeldfocus:
Suriname: 600.000 inw. Nederland 17,5 miljoen inw.
133 dialyse patiënten per 100.000 inw. 35 dialysepatiënten per 100.000 inw.
Cijfers uit de Caribische regio zijn me niet bekend. Het relatief groot aantal mensen met nierfalen heeft in Suriname nog niet geleid tot gerichte preventieprogramma’s of preventiemaatregelen door of vanuit gezondheidszorgorganisaties of overheid. Niertransplantatie is in Suriname geen routine ingreep. De eerste en enig mij bekende niertransplantatie in Suriname , vond plaats in 2019 in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. Hoe het die patiënt verging is me niet bekend.
Terug naar afgelopen week in Paramaribo. Onder deze voor Suriname ‘high tech’ medische faciliteit ligt al decennia en ‘sector breed’ een archaïsch systeem van denken over gezondheid & gezondheidszorg, besturen & organiseren van gezondheidszorg, leiden van zorgprofessionals en managen van zorgprocessen, en van chronische tekorten aan alles. Niet in de laatste plaats aan empathie. In dit systeem trekken patiënten altijd aan het kortste eind. Het systeem is namelijk niet voor patiënten gemaakt maar voor dokters en de staat. Het systeem kent geen health care governance, zorgorganisaties hebben geen patiëntenraden, de medische inspectie en medische tuchtraad functioneren beroerd door incomplete rol- en functiescheiding. En om het nog erger te maken dan het al is: het instituut dat voortrekker zou moeten zijn in de transformatie naar beter – het Ministerie van Volksgezondheid – is onderdeel van dit archaïsch systeem. Wat heet, het houdt eraan vast met alle denkbare strategieën, tactieken en middelen. Het systeem komt uit een tijd waarin de zwakste altijd verloor van de macht (lees: overheid, geld, aanzien, status, dokters, dominees, pastoors, etc.) Ieder voorstel of plan om een fundamenteel andere koers te varen, belandt steevast in een bureaukast van de minister van Volksgezondheid. Een politieke keuze in een sector met veel über ego en te veel aan partijpolitiek gelieerde belangen en geen geborgde patiënten-rechten. In deze context gaat dan een coalitie met onder anderen medisch specialisten uit het Amsterdam UMC voor haar ‘missie’ een eigen exclusief zorgmanagementsysteempje optuigen. Goedkoop wordt het niet, nieren transplanteren in Suriname. De aanbieders schatten dat een transplantatie € 40.000 per patiënt gaat kosten. Met de actuele koerswissel is dat SRD 800.000 dat is 20 x het jaarloon van een verpleegkundige. (Overigens zijn verpleegkundigen een beroepsgroep die in Suriname steeds verder in de marge verdwijnt. Dat is voor de gezondheidszorg in een ontwikkelingsland een zeer ongezonde zaak!)
Er zijn puissant rijke Surinamers die zonder één krimp € 40.000 kunnen neertellen voor een gezonde donornier. Dat zijn ook de mensen die voor medische zorg naar het buitenland gaan; daar zitten politici bij! Ook zijn er mensen die wel een nier zouden willen verkopen om hun kinderen te eten te geven. Mensen die onvoldoende hun eigen gezondheidsrisico’s kunnen afwegen én die amper het hoofd boven water kunnen houden door een stuiterende devaluatie van de SRD. Hun aantal groeit met de dag. De zorgmarkt van vraag en aanbod is een kapitaalmarkt die intussen ook Suriname verovert zonder dat Surinamers er beter van worden, eerder beroerder. Zouden de medisch specialisten van het Amsterdam UMC onwetend zijn? Of hanteren ze in Suriname een andere eed van Hippocrates dan in Nederland?
KRINGLOOP VAN MOED 