De olifant in de kamer

Er zit iets in de relatie tussen Suriname en Nederland dat de bestuurlijke ontwikkeling van Suriname danig in de weg staat. Dat iets is terug te voeren tot de koloniale relatie van deze landen. Het uit zich onder meer in de selectieve verontwaardiging van Nederlandse kant wanneer het gaat om de manier waarop Suriname zich politiek ontwikkelt en in de slordige omgang van Suriname met de relatie met Nederland.

De gedroomde schoonzoon

Neem het resultaat van verkiezingen in Suriname. Toen de NDP in 2010 de parlementsverkiezing won en een regeercoalitie vormde onder presidentschap van de heer Bouterse, de leider van de NDP, reageerde Nederland zuur en zuinig. Bouterse was voor Nederland de niet gewenste president en de diplomatieke en formele relaties met Suriname daalden tot het vriespunt. Het was koren op de molen van de heer Bouterse en deed de bestuurlijke ontwikkeling van Suriname geen goed.

Dat het resultaat van die verkiezingen democratisch tot stand was gekomen en de wens van een significant deel van de Surinaamse bevolking weergaf, scheen in de benadering van Nederland geen rol te spelen. Dat getuigt niet van respect van de keuze van een volk. Ik zie Nederland dat niet doen met de Verenigde Staten van Amerika, bij voorbeeld.

In 2015 won de NDP nogmaals de verkiezingen, democratisch en met nog meer overtuiging dan in 2010; dit werd bevestigd door internationale waarnemers. De heer Bouterse continueerde zijn presidentschap en er veranderde niets aan de ijskoude relatie tussen Suriname en Nederland. Op enig moment ontglipte de minachting voor Suriname de mond van minister Blok: “Suriname is a failed state”.  Dat zei natuurlijk iets over die man zijn denkraam, maar pijn deed het Surinamers ook.

Op 25 mei van dit jaar werd de VHP de grootste politieke partij in Suriname. Een historische zege dankzij veel Afro-Surinaamse kiezers die daarvoor NDP stemden (de NDP kwam als tweede uit de bus met 30% van het aantal parlementszetels), en de felicitaties uit politiek Nederland buitelden over elkaar. Het is alsof voor politiek Nederland de leider van de VHP, de heer Santokhi die nu president is, de gedroomde schoonzoon is.

Nu blijkt dat op de keper beschouwd de heer Santokhi qua regeerstijl, communicatie en nepotisme zijn voorganger evenaart. Vrij direct na zijn inauguratie tot president veranderde hij van een toegankelijke goedlachse democraat in een visie- en inhoudsloze bestuurder, die zijn echtgenote voortrekt, haar systematisch en structureel op het politiek podium hijst en in het ’s landsbestuur betrekt.

Soulsearch

Let wel, het is niet mijn bedoeling ex-president Bouterse of zijn gevoerd beleid te vergoelijken. Ik ben me bewust van zijn aandeel in de malaise en de culturele en economische  onderontwikkeling van Suriname, maar ook van het aandeel van Surinaamse instituties en Surinaamse intellectuelen in deze onderontwikkeling.   

Alle Surinaamse politieke leiders representeren iets dat in de Surinaamse gemeenschap en het Surinaams bewustzijn leeft en dat te maken heeft met de koloniale relatie met Nederland. Voor de macht die de militair Bouterse met geweld verwierf moeten we naar de toenmalige politieke leiders in Suriname én in Nederland kijken. Voor de macht die de politicus Bouterse  democratisch verwierf kunnen Surinamers naar van alles en nog wat boven of buiten hen om wijzen, inclusief hun God(en) en Duivel(s). Feit blijft dat zij als volwassen en autonome mensen naar de stembus gingen en massaal voor zijn partij en zijn leiding kozen, met de wetenschap van het verleden dat hij met zich meedroeg en dat conflicten opriep met Nederland en andere landen. Net zoals in de regering Santokhi de heer Brunswijk als vicepresident werd voorgedragen en geaccepteerd, met de wetenschap van het verleden dat hij meedraagt en de conflicten die dat oproept met Nederland en andere landen.

Misschien dat op een dag iemand (een kind, een kleinkind, een achterkleinkind ?) de volgende vragen stelt: “Wat dachten we als Surinamers toen we politici van het kaliber Bouterse, Santokhi, Brunswijk en nog meer van op macht, geld en geweld gerichte mannen ons vertrouwen gaven en waarom dachten we dat?”  En dat naar aanleiding van deze vragen een collectief proces van bevrijding van kolonialisme op gang komt dat Suriname volwassen maakt en heelt. Want volwassen en geheeld is Suriname niet, nog niet.

Code oranje & charme offensief

Het Nederlands enthousiasme met Suriname schijnt nu weer heel groot. De first lady van Suriname bezoekt op dit moment Nederland; haar echtgenoot heeft in zijn nieuwe positie Nederland nog niet bezocht.  

Over haar reis en het werkbezoek moesten het Surinaamse parlement, de Surinaamse regering en de Surinaamse pers via Nederlandse media vernemen. In een Surinaamse krant heette het een informeel bezoek (15.09.2020, Suriname Herald, First Lady op bezoek in Nederland). De Nederlandse krant Het Parool spreekt van een werkbezoek (15-9-2020, Het Parool, Diemen onthaalt first lady van Suriname met charmeoffensief: ‘Dit is het begin van iets moois’). Deze krant berichtte ook uitvoeriger over haar bezoek en over haar plaats in de Surinaamse politiek. Ik citeer: “Santokhi is een carrièrevrouw en ook in haar nieuwe rol wil ze dat blijven. Als jurist helpt ze haar echtgenoot om het land te besturen …” Heus dit verzin ik niet, zo staat het er.

De wereld leeft in pandemie tijd; de Covid-19 pandemie. Alle landen hebben protocollen voor internationaal reisverkeer. Wie zich niet aan de protocollen houdt krijgt een sanctie of komt gewoon het land niet in. Zo ook Suriname en Nederland. Suriname heeft nu nog internationaal code oranje. Dat wil zeggen dat Nederland alleen noodzakelijk personenverkeer uit Suriname toelaat, en dat reizigers in Nederland 10 dagen in quarantaine moeten doorbrengen alvorens zich in het publiek te begeven.

Mevrouw Santokhi is duidelijk tussen de regels van de Covid-19 protocollen geglipt. Bedoeld of onbedoeld? We gaan het weten, want de fractie van de Ouderen Partij Diemen van het college heeft aan de Burgemeester van Diemen vragen gesteld over haar bezoek. In Nederland hebben ouderen het meest te lijden van Covid-19, maar ze zijn ook politiek bewust, redelijk goed vertegenwoordigd en assertief. De vragen hebben betrekking op het feit dat het bezoek van mevrouw Santokhi buiten de in Nederland  geldende Covid-19 protocollen is én op het feit dat haar bezoek niet op de agenda van het college van Burgemeester en Wethouders stond. In Nederland kan zo iets leiden tot een politieke rel met ernstige gevolgen voor een politicus of bestuurlijk verantwoordelijke (zoals de Nederlandse minister van Justitie en Veiligheid, de heer Grapperhaus, onlangs moest ervaren). In Suriname denkt men anders over openbaar besturen en verantwoording afleggen.

De olifant in de kamer

Met ‘de olifant in de kamer’ bedoelt men te zeggen dat er in een sociale constellatie (organisatie, samenleving) een overduidelijk probleem ligt waar niemand over praat. Het is alsof de collectieve gedachte is dat als het probleem geen naam krijgt, het ook niet bestaat.  

Alles rond het werkbezoek van de first lady van Suriname aan Nederland duidt op geïmproviseerd haastwerk. Zowel van Surinaamse als van Nederlandse zijde, en men kan zich afvragen waarom het zo moest? Ik vraag me dat in elk geval af. Vooral ook in het licht van de  gigantisch financieel-economische en andere maatschappelijke vraagstukken waar Suriname tegenaan kijkt; waarbij zorgen over de draagkracht van het gezondheidszorgsysteem en het indammen van de effecten van Covid-19 niet de minste zijn.

Dat Nederland in het Surinaamse haastwerk meeging – let wel, we praten hier over het bezoek van de echtgenote van een buitenlandse regeringsleider! – zegt iets over de manier waarop Suriname nog door Nederland wordt bekeken. Meewarig, een sneu land met sneue politici. Je kunt zeggen dat het iets zegt over Nederland, wat ook waar is. Maar het zegt ook iets over hoe Surinaamse politici en leiders hun land aan de wereld presenteren. Ik bedoel, het eerste formele bezoek van de echtgenote van de president van een land aan een overheid van een ander land, kan toch geen haastklus in de categorie sectie stiekem zijn?   

De first lady van Suriname is geen volksvertegenwoordiger. Het zou niet moeten kunnen dat ze – buiten medeweten en/of zonder instemming van het parlement – Suriname en Surinamers in het buitenland vertegenwoordigt. Ze draagt geen enkele politieke verantwoordelijkheid en wordt niet gecontroleerd door het parlement. In deze regering wordt ze door haar man gepositioneerd in situaties waar politieke en ambtelijke integriteit absolute vereisten zijn. Dit bij elkaar heeft de potentie Suriname in politieke drama te storten. Wat deze week in Diemen gebeurde was geen regiefout, het was an out of control and out of context ‘pop up’ van een zeer ambitieuze first lady, een vooraankondiging van drama.

Dat is wat ‘de olifant in de kamer’ doet wanneer die geen naam krijgt en niet uit de kamer wordt gezet: drama veroorzaken. Het logo van de partij waar de heer Santokhi leider van is, is een Aziatische olifant. Een trots, intelligent en sociaal dier. Niet een olifant in een kamer, maar een dier dat staat in zijn volste recht als symbool van kracht – niet van macht of arrogantie!

In de huidige politieke arena van Suriname is de first lady ‘de olifant in de kamer’.